Martín Lutero (10 de Noviembre de 1483 – 18 de Fevrero de 1546), nasido en Eisleben, Sakro Imperio (oy endiya Almania) komo Martin Luder,[1] diskues trokado a Martin Luther, komo es konosido en alman, era un teologo, frer katoliko agostino i reformador relijiozo alman, ke eskrivio ovras en las kualas esta bazada la Reforma Protestante. Aperturó la doktrina teolojika i kulturala yamada luteranizmo i endemas dio enfluensia en las otras tradisiones protestantes. El su yamado para ke la Iglesia tornase al messaje orijinal de las Iglesias Ortodoksas Oryentalas i la Biblia dio ayudo al trokamiento del kristyanismo i kavzo la Kontra-reforma, komo se yama ala reaksyon de la Iglesia Katolika Romana en kontro de la Reforma protestante. El su aporte ala sivilisasyon oksidentala fue mas ke en la relijion, ya ke sus tresladasiones de la Biblia ayudaron al dezvelopamyento de una versiyon standard de la lingua alemana i pasaron a ser konsideradas un modelo enel arte de la tresladasion. El su kazamyento kon Katalina de Bora el 13 de Djunio de 1525 krio un movimento de apoyo al kazamyento entre los relijiozos en munchas iglesias kristianas.

Martin Lutero.

Lutero i los djudios trocar

 
Kara de la ovra antisemita Ensima de los djudios i las sus mintiras, eskrito por Martin Lutero (1543).

La opinion de Lutero ensima de los djudios son konosidas komo antisemitizmo[2] o komo antidjudaizmo.[3] Al empesijo de la su karriera el dezia ke los djudios no akseptaron a Yeshu por modre de los yerros de los kristyanos i por eyos anunsiar lo ke para el era un evanjelio ke no era puro. Lutero dezia ke los djudios ivan akseptar a Yeshu si el messaje evanjeliko les era mostrado de manera apropiada. Kuando paso el tiempo i esto no akontesia, atako a los djudios.

En su Von den Juden und ihren Lügen (Ensima de los djudios i las sus mintiras), puvlikado en 1543, eskrivio ke kale azer en kontro de los djudios aksiones komo kemar las esnogas, destruyir los sidurim, defender a los hahamim de avlar de relijion, «aplastar i destruyir» las sus kazas, tomar sus entreprisas, kitarles sus parás i azer ke estos «guzanos venenozos» lavoren por la huersa o echarlos del payis «para siempre». Asigun la opinión del Dr. Robert Michael, parese ke Lutero endemas akseptava el amortamiento de djudios.[4]

Para el istoryador britaniko Paul Johnson, Ensima de los djudios i las sus mintiras es la «primera ovra" del antisemitizmo moderno i un paso de grande enel kamino verso el Olokosto». Katro syeklos diskues de estar eskritos, los nazis uzaron las ovras de Lutero kon el buto de justifikar la Solusyon Finala. Algunos akademikos dizen ke la aksion nazi es derivada de las ovras de Martin Lutero.[5] Ma afilu otros no estan d'akodro kon esto. [6] Desde los anyos 1980, los grupos i organizasiones de la Iglesia luterana rechazaron estas ovras, ma no akseptaron ke Lutero fuese antisemito.[7][8][9][10][11]

Su erensia trocar

 
Monumento en onor de Martin Lutero en Erfurt.

Martin Lutero era el prinsipal kriador de la Reforma Protestante, en la kuala i por modre de la imprenta, sus ovras fueron meldadas por toda Almania i dieron enfluensia a munchos otros reformadores i pensadores, los kualos kriaron munchas muevas tradisiones protestantes en Evropa i el resto del 'olam. Tanto la Reforma protestante komo la reaksyon katolika, la Kontra-reforma, kriaron un emportante dezvelopamyentyo intelektualo en Evropa, por enshemplo, a traverso del pensamiento de los yeshuitos enel kavzo del katolisizmo. Por su tresladasion de la Biblia, Lutero es endemas yamado uno de los fondadores de la literatura en la lingua alemana moderna.

En los payises y rejiones luteranas el pueder de los reyes no muchiguo mas. Los katolikos i los protestantes gerreyaron por munchos anyos. Un syeklo diskues de las reformas de Lutero, una brega en Bohemia kavzo la Gerra de los Treinta Anyos, una gerra entre katolikos i protestantes ke destruyo parte de Almania.

Referensias trocar

  1. Infancia y juventud (en lingua kastilyana)
  2. Paul Johnson, A History of the Jews, (HarperCollins Publishers, 1987), p. 242.
  3. Uwe Siemon-Netto, "Luther and the Jews." Lutheran Witness 123 (2004) No. 4:19.
  4. Robert Michael, "Luther, Luther Scholars, and the Jews," Encounter 46 (1985) 4:343.
  5. William Shirer, "The Rise and Fall of the Third Reich" (Simon and Schuster, 1990), 91, 236.
  6. Uwe Siemon-Netto, The Fabricated Luther: The Rise and Fall of the Shirer Myth, (Concordia Publishing House, 1995), 17-20.
  7. "Q&A: Luther's Anti-Semitism", Iglesia Luterana - Sínodo Missouri
  8. "Declaration of the Evangelical Lutheran Church in America to the Jewish Community", Iglesia Evanjelika Luterana en Amerika, 18 de Avril de 1994.
  9. "Statement by the Evangelical Lutheran Church in Canada to the Jewish Communities in Canada", Iglesia Evanjelika Luterana en Kanada. 12 - 16 de Djulio de 1995.
  10. Time to Turn. Las Iglesias Evanjelikas Protestantes en Ostria i los Djudios. Deklarasion del Sínodo Jeneral de la Iglesia Evanjelika A.B i H.B., 28 de Oktobre de 1998
  11. "Christians and Jews: A Declaration of the Lutheran Church of Bavaria", 24 de Noviembre de 1998. Impreso en Freiburger Rundbrief 6:3 (1999), 191-197.

Ver endemas trocar

Kilisias Luteranas afiliadas trocar

Otras iglesias luteranas no afiliadas trocar

Atamientos eksternos trocar

  Wikimedia Commons alberga kontenido multimedia sovre Martin Lutero