Diferensya entre trocamientos de "Mar Mediterranea"

Contenido eliminado Contenido añadido
chSin resumen de edición
Liña 1:
[[Dosya:Locatie Middellandse Zee.PNG|thumb|300px|La mar Mediterraneo]]
[[Dosya:Mediterranian Sea 16.61811E 38.99124N.jpg|thumb|300px|La mar Mediterráneo, vista desde un satelit.]]
La '''Mar MediterraneoMediterranea''' es una [[mar]] konektada kon el [[Oseano Atlantiko]] i rodeado por la rejión mediterránea, entre [[Evropa del Sud]], [[Asya]] Oksidentala i [[Afrika del Nord]]. Afilu esta konektado kon el Atlántiko, alkunos avtores lo konsideran un kuerpo d'agua endependiente. Kon unos 2.5 milyones de km² i 3.860 km de lungeza, es la mar interior má grande del mundo.<ref>Nueva Enciclopedia del Mundo, tomo 21. Instituto Lexicográfico Durvan. 1º ed. Bilbao, Espanya. ISBN 84-7677-156-8</ref> Las sus [[agua]]s, las kualas banyan las tres [[peninsulapeninsola]]s del sud de [[Evropa]]
([[PeninsulaPeninsola Iberika|Iberika]], [[Peninsula Italiana|Italika]], [[Peninsula Balkanika|Balkanika]]) i una de [[Asya]] ([[Anatolia]]), komunikan kon el oséano Atlántiko (a traverso del [[Estrecho de Jibraltar]]), kon la [[Mar Preta]] (por los estrechos del [[BosforoBosfor]] i de los [[Dardanelos]]), i con la [[Mar Kolorada]] (por el [[Kanal de Suez]]). Es la mar kon las tasas má elevadas de idrokarburos i kontaminasiyon del mundo.<ref>[http://www.greenpeace.org/espana/el-mediterraneo/historia-y-cultura Recuperemos el Mediterráneo. Valores]. Greenpeace España</ref>
 
== Etimolojiya ==
El orijin del nombre de esta mar viene del biervo [[latinlingua latina|latino]] ''Mar Medi Terraneum'', lo kualo signifika "la mar en el medio de las tyerras". La mayoríamajorita de los abitantesavitantes de las sus beiras uzan un nombre derivado del latinbiervo latino. En [[lingua grega|grégo]] se yama ''Mesogeios Thalassa'' (Μεσόγειος Θάλασσα) kon el mismo signifikado ke en [[latinlingua latina]]; en [[arabo]] se yama ''Al-Bahr al-Mutawāsit'' البحر المتواسط ("mar intermídio"), i en [[lingua turkana|turkano]] ''Ak Deniz'' ("mar blanko", en kontro de la [[mar Preta]], pues los turkanos yaman "blanko" al Sud i "preto" al Nord). El nombre turkano también se uza a vezes en árabo: ''Al-Bahr al-Abyad'' البحر الأبيض.<ref>[http://www.elpais.com/articulo/opinion/UNIoN_EUROPEA/PAiSES_MEDITERRaNEOS/MAR_MEDITERRaNEO/Mediterraneo/sigue/esperando/Europa/elpepiopi/19960716elpepiopi_11/Tes/ El Mediterráneo sigue esperando a Europa]. Djurnal [[El País]]. Anyo 1996.</ref> Para los [[ayifto|ejipsios]] era "el Gran Védre".
 
== Ubikasiyon ==
[[Dosya:Bucht & Straße von Gibraltar.jpg|thumb|Estrecho de Jibraltar, puerta a la mar MediterraneoMediterranea desde el Oseano Atlantiko.]]
La mar Mediterraneo se ankontra ubikada entre las rejiones templada i subtropikal. Está rodeada por tyerras kontinentalas de gran tamanyo, lo kualo le da una [[klimatolojiya]] propia, kon [[enverano]]s kálidos i sekos, [[envierno]]s moderados i umidos i buena parte de las luvias durante la [[primavera]].<ref>Saliot, Alain. The Mediterranean Sea. Anyo 2005. Ed. Springer. ISBN 3-540-25018-2</ref> Endjunto a la beira de la mar egzisten munchas sivdades i viyas, las kualas no sólu son abitadas por la poblasiyon lokala, afilú por povlasiyon temporal, turistas i lavurantes sobre todu enel enverano. Las rejiones del nord, tienen muncha endustria, al kontrario de la rejion del Sud, la kuala es má agrikola.<ref>[http://www.clarin.com/suplementos/economico/2006/10/29/n-01001.htm España: el lado oscuro de un boom]. Djurnal [[Clarín]]</ref>
[[Dosya:Gibraltar-Europa-Point-LH-from-the-sea.jpg|thumb|right|[[Punta de Evropa]], [[Jibraltar]]]]
La mar Mediterráneo tiene una ekstensiyon de 3.5 x 10<sup>6</sup> km<sup>2</sup>, lo kualo representa kaji el 1% de la superfisie oseánika mondial, kon una profundidad mídia de 1.5 km. La su parte má profonda, en [[Matapan]], yega a 5.121 m basho el levelo de la mar. La su lungeza kostera es de 46.000 km, de los kualos el 40% pertenese a isolas. Se komunika kon el [[Oseano Atlantiko]] a traverso del [[Estrecho de Jibraltar]], un paso de 12.8 km de lungeza i una profondidad de kaji 300 m; por el noroeste, kontakta a la [[mar Preta]] a traverso del [[Estrecho de Dardanelos]], la [[mar de Marmara]] i el [[Bosfor|estrecho del Bosfor]]. En el sudeste, se komunika con la [[mar Kolorada]] shukurpor amodre de la aksiyon umana, la kuala krio el [[kanal de Suez]], kanal ke sirve de entrada a espesies tropikalas de la [[mar Kolorada]] i del [[Oseano Indiko]].
 
=== Límitos ===
 
[[Dosya:Calanques.jpg|thumb|200px|La mar MediterráneoMediterránea desde la beira de [[Marseya]].]]
Limitan kon la mar MediterráneoMediterránea:
* [[Espanya]], [[Jibraltar]], [[Fransia]], [[Monako]], [[Italia]], [[Eslovenia]], [[Bosnia i ErzegovinaHerzegovina]], [[Kroasia]], [[Montenegro]], [[Albania]], [[Gresia]] i [[Turkiya]], por la beira nord.
* [[Libanon]], [[Suria]], [[Medinat Yisrael|Israel]] i la [[Franja de Gaza]] por el este.
* [[Ayifto]], [[Libia]], [[Tunesia]], [[Arjelia]] i [[Marroko]], por el sud.
Liña 25:
[[Dosya:Corbita BM GR1850.3-4.32.jpg|thumb|Una chika nave ankontrada en la antika [[Kartago]], de la anyada 200 a.E.K., diyas de gerras por el kontrolo en la mar Mediterráneo entre kartajineses i romanos.]]
 
La mar Mediterráneo esta liasionada direktamente kon la [[Istorya]]. [[FenisiaFenisya|FenisiosFenisyanos]] i [[AntikaImperio RomaRomano|romanos]] navegaron por eya endjunto a los [[Gresia Antika|grégos]], los kualos salieron de eya a traverso del [[Estrecho de Jibraltar]] unos 3000 anyos atrás. Éstos navegantes sólu konosían las kurrientes de los ríos i pensaron ke el agua al otro lado de [[Jibraltar]] era un enorme río. Por tanto, la palavra ke signifika ''río'' en grégo klásiko era ''Okeano'', i de ayí viene la palavra ''oséano''.<ref>[http://www.thalassa-online.com/revista/article.phtml?id=190 El Mar Mediterráneo y sus antiguos Mitos]. Thalassa-online.</ref> En la [[Roma antika]] se yamó '''''Mare Nostrum''''' (''La Muestra mar'') deke todas las sus beiras fueron okupadas por eya,<ref>Enciclopedia Hispánica, tomo 10. Encyclopaedia Britannica Publishers. ISBN 0-85229-555-3</ref> i enel syéklo XX [[Benito Mussolini]] - kiriendo rekriar el emperio romano - lo yamó [[Mare Nostrum Italiano]] durante la [[Sigunda Gerra Mondiala]]. La mar orijinó una serie de ledjendas i mitos en torno a él, komo la de [[Jasón]] i los [[argonautas]].
El Mar Mediterráneo y sus antiguos Mitos]. Thalassa-online.</ref> En la [[Roma antika]] se yamó '''''Mare Nostrum''''' (''La Muestra mar'') deke todas las sus beiras fueron okupadas por eya,<ref>Enciclopedia Hispánica, tomo 10. Encyclopaedia Britannica Publishers. ISBN 0-85229-555-3</ref> i enel syéklo XX [[Benito Mussolini]] - kiriendo rekriar el emperio romano - lo yamó [[Mare Nostrum Italiano]] durante la [[Sigunda Gerra Mondiala]]. La mar orijinó una serie de ledjendas i mitos en torno a él, komo la de [[Jasón]] i los [[argonautas]].
 
== Natura ==